De ultieme drank voor mannen is natuurlijk whisky. Al jaren een legendarische drank met vele soorten, smaken, varianten en leeftijden. Dit is dan ook de reden dat er ontzettend veel verschillende whisky’s zijn met ieder zijn eigen kenmerken. Om de smaken van whisky te herkennen en ontdekken is het daarom goed om te weten in welke algemene profielen je deze kunt plaatsen. En hoe een whisky zijn smaak krijgt. We leggen je het allemaal precies uit, inclusief een aantal interessante facts!
De smaken van whisky
Smaakprofielen
Whisky is te onderscheiden in vier type smaakprofielen, waardoor je gemakkelijk een whisky vindt die je lekker vindt. Ideaal voor beginners, waardoor je geen té zware whisky koopt.
Milde whisky / zachte whisky
Dit type whisky wordt vaak omschreven met de termen: zacht, rond van smaak, fluweel, subtiel en elegant. Ook worden ze als licht en bloemig beschreven. Deze whisky is makkelijk drinkbaar en kennen smaken en geuren van noten, bloemen, vijgen en natuurgeuren, zoals gemaaid gras.
The Famous Groose, Johnnie Walker Black Label en Glen Talloch zijn whisky’s die goed in dit smaakprofiel passen.
Medium en granige whisky
De smaken van dit profiel whisky kunnen zowel zacht, pittig als scherp zijn. Er wordt veel gebruik gemaakt van smaken uit havermout, graan, peer, honing en abrikozen. Een fruitig en kruidige whisky en daarom ideaal om te gebruiken voor in cocktails of mixdranken.
Welke whisky’s moet je dan inslaan? De Glenfiddich, Ballantine’s, Glenkinchie 12 YO en Singleton Spey Cascade zijn prima opties.
Volle whisky / rijke whisky
Deze whisky’s zijn intens, zoet en hebben kenmerken van gedroogd fruit (zoals rozijnen en abrikoos), karamel en noten. Qua smaak zijn de whisky’s rijk en rond. Ze hebben een uitgesproken en vol karakter. Een aantal voorbeelden van whisky’s met dit soort intense smaken zijn de Cardhu 12 YO, Singleton Sunray of de Oban 14 YO.
Krachtig whisky / rokerig whisky
Intens rokerig, haardvuur, eikenhout, ziltig en jodium, dat zijn de termen die vaak gebruik bij krachtig en rokerige whisky’s. De whisky’s zijn vol, rijk en vettig en daarom erg krachtig. Bowmore, Talisker Skye en Lagavulin zijn goede exemplaren van deze krachtige smaak whisky.
Fact: whisky of whiskey?
Wat is het nou, whiskey of whisky? In het whisk(e)y wereldje lijken twee manieren van spellen geaccepteerd te worden: whisky en whiskey. Beide correct, beide een zelfde betekenis en beide toch net niet hetzelfde. Wat is dan het verschil?
De vier grootste whiskyproducenten zijn Schotland, Ierland, Canada en de Verenigde Staten. En hier komt het verschil tussen whisky en whiskey dan ook vandaan. Wanneer er gesproken wordt over ‘Whisky’, komt de drank uit Schotland of Canada. ‘Whiskey’ is de schrijfwijze in Ierland of de Verenigde Staten.
Whisky die op Amerikaanse wijze gedistilleerd is noemen ze ook wel ‘Rye’ of ‘Bourbon’, al kan Rye ook refereren naar Canadese whisky. In de VS wordt de term ‘Scotch’ ook regelmatig gebruikt, hierbij wordt specifiek over een whisky uit Schotland gesproken. Hierover later meer.
Now you know: beide benamingen zijn juist, maar in Nederland is whisky de officiële schrijfwijze voor de verzamelnaam.
Je kan er vanuit gaan dat Schotse whisky over het algemeen wat rokeriger en sterker is en Ierse whiskey of bourbon een stuk zachter en zoeter.
Wat beïnvloedt de smaak van whisky?
Factoren die de smaak van de whisky beïnvloeden vóór de botteling.
- De graansoort
Er worden verschillende soorten graan gebruikt bij het maken van whisky. Gerst, maïs, tarwe en rogge zijn veelvoorkomende soorten. Deze soorten geven allemaal een andere smaak aan de whisky. Daarbij speelt het klimaat (temperatuur, regen, zon) waarin het graan groeit ook een rol in de smaak.
- Het gebruik van turf
In het productieproces van whisky wordt turf gebruikt om de gekiemde gerst te drogen of te filteren. De turf geeft een rokerige smaak af aan de whisky. Dat is vaak wat kenmerkend is voor een Schotse whisky.
- Het distillatieproces
Het distillatieproces is ook van invloed op de smaak van whisky. Hoe vaker een whisky gedestilleerd wordt, hoe fijner de smaak wordt. Ook het soort ketel speelt een rol, net als het soort water wat wordt gebruikt: bronwater, smeltwater of door turfgrond gefilterd water. De Ierse whiskey’s staan dus bekend om zijn zachte smaken, omdat deze whiskey’s dus meerdere malen gedistilleerd zijn.
- De vaten waarin de whisky rijpt
Whisky rijpt langere tijd in houten vaten en dat hout heeft dus ook invloed op de smaak. Wat voor soort hout het is, hoe oud het hout is en wat voorheen in de vaten heeft gezeten heeft invloed op de smaak van whisky. Dit kan bijvoorbeeld sherry, port of bourbon zijn geweest.
De vaten zijn meestal van eiken en bepalen voor zo’n veertig tot tachtig procent het uiteindelijke smaken pallet van de whisky.
- De ligging aan zee
Wanneer een whisky destilleerderij aan de kust is gelegen, kan de whisky een zilte smaak krijgen. De geur van de zee, zeewier en zeeschelpen waaien het land over en reiken ook de whiskyvaten.
Factoren die de smaak van de whisky beïnvloeden ná de botteling
Nadat de whisky gebotteld is en dus de smaak al bepaald is, hebben toch een aantal factoren invloed over de smaak.
- Whiskyglas
Whisky wordt gedronken uit een whiskyglas en hier zijn vele soorten van. Een speciaal gevormd glas kan bijvoorbeeld de geur van de whisky naar je neus brengen, terwijl de alcohol dampen langs je neus heen gaan. Een ‘Snifter’ kan de whisky goed walsen en warmt op in de palm van je hand. Whiskyglazen hebben dus ieder zijn eigen invloed op de smaak.
- De omgeving
Hoe en waar je de whisky bewaart heeft invloed op de smaak. Koud of warm, donker of licht, droge of vochtige plek. Al deze factoren hebben invloed op de whisky. Wanneer je de whisky bijvoorbeeld bewaart in een whiskykaraf buiten de kast, heeft het (zon)licht invloed op de smaak van whisky.
- IJs of geen ijs
IJs beïnvloed de smaak van whisky en zorgt voor een minder branderig gevoel in de keel. Hoe kouder de whisky is, hoe meer smaken en geuren worden gedempt. Daarom is het belangrijk om wel een beetje op te letten met de hoeveelheid ijs, je kan de whisky ook over-koelen. En dat is zonde…
- Water bij de whisky
Een druppeltje water kan de smaak van de whisky enorm veranderen, er komen meer accenten vrij. De geur van de whisky verandert en daarbij ook de smaak. Water zorgt ervoor dat de temperatuur van de whisky met twee graden stijgt. Hierdoor wordt de eerste alcoholsmaak van de whisky afgezwakt en zijn fijnere accenten beter te proeven.
- Je tong
De tong heeft invloed op de smaak van whisky. Bij medicijngebruik veranderen je smaakpapillen. Ook bij pittig eten wordt de smaakervaring van whisky anders. Net als je emotionele toestand, maar dat is wel vaker bij het drinken van alcohol…
Last but not least: de soorten whisky
Er zijn enorm veel verschillende soorten whisky te vinden. Herkomst, manier van productie en ingrediënten hebben invloed op de smaak. Daarom zijn de whisky’s onderverdeeld in verschillende whiskysoorten, wel zo makkelijk.
- Single malt
Bij de single malt is de mout afkomstig van één distilleerderij. De factoren water, gerst en evt. turf zorgen voor de smaak van de single malt. Daarbij heeft ook de rijping van de whisky en het vat invloed op de smaak van een single malt.
- Single grain whisky
Een malt whisky waarvan de gerst van één type en één locatie afkomstig is. De smaak verschilt daarom met die van een single malt whisky.
- Blended whisky
Blended whisky is een blend van meerdere single malt en single grain whisky’s. De blended whisky bestaat meestal uit 40% malt en 60% grain whisky. Hierdoor is de smaak minder uitgesproken en meer geschikt voor de beginnende whisky drinkers. Het jaartal dat op de fles vermeld staat is het jaartal van de jongste whisky die gebruikt is in de blend.
Dan is er ook nog een verschil tussen een ‘deluxe blend’ en een ‘premium blend’. Bij een deluxe blend worden er meer single malt whisky’s gebruik. En bij een premium blend zijn alle whisky’s in de blend minimaal twaalf jaar oud.
- Single cask whisky
Hierbij komt de whisky uit slechts één specifiek vat. Het wordt op de fles vermeld als ‘single barrel’ of ‘single cask’.
- Vintage malt
De ‘vintage malt’ is een exclusieve whisky. Dit omdat het jaartal waarin de whisky is gedistilleerd op de fles vermeld staat. Op het etiket staat in welk jaar de fles gebotteld is. Daarmee kun je zien hoe oud de whisky daadwerkelijk is.
- Grain whisky
De smaak van deze whisky is vaak wat minder uitgesproken en wordt juist daarom vaak gebruikt in blended whisky’s. De whisky wordt gedistilleerd uit een combinatie van gemoute gerst en andere gemoute granen, zoals tarwe en maïs.
- Bourbon whiskey
Vernoemd naar het Franse koningshuis Bourbon, met als oorsprong het plaatsje Bourbon County in Kentucky. Een officiële Bourbon bestaat uit zeker 51% maïs, maar bij de meesten ligt dit percentage tussen de 70% en 90%. Daarnaast wordt de Bourbon twee maal gedistilleerd, de eerste keer in een ‘beer still’ en de tweede keer in een ‘doubler’. Vervolgens moet de Bourbon minimaal twee jaar rijpen in een nieuw vat dat vanbinnen van gebladerd wit eikenhout gemaakt is.
- Tennessee Whiskey
Ook de Tennessee Whiskey moet voor minstens 51% uit maïs bestaan. Een gelijkenis met de Bourbon, maar toch net even anders. Een Tennessee Whiskey wordt namelijk anders gerijpt dan een Bourbon. Deze whiskey wordt gerijpt door een filter van een drie meter dikke laag suiker, houtskool en esdoorn. Na het distilleren druppelt de whiskey langzaam door deze laag en hierdoor ontstaat een heel eigen karakter met een bijzonder en unieke smaak. Jack Daniel’s is een welbekende Tennessee Whiskey, kun je nu dus een mooi verhaaltje bij vertellen.
- Amerikaanse Rye
De Amerikaanse Rye is ontstaan nadat de Schotse en Ierse kolonisten in Amerika een gebrek hadden aan gerst. Rogge daarentegen was veel eenvoudiger te telen. Dus werd hier whiskey van gemaakt dat tenminste uit 51% rogge bestaat. Niet geschikt voor de beginners onder ons dus…
- Corn whiskey
Maïs is het hoofdbestanddeel van deze whiskey. De whiskey wordt gedistilleerd uit een gegiste mash van mout, water en minimaal 80% maïs. Deze whiskey wordt als enige Amerikaanse whiskey niet gerijpt in vaten van nieuw geblakerd eikenhout. In principe wordt de corn whiskey nieuw en glashelder verkocht en wanneer er toch gerijpt wordt is dit niet meer dan enkele maanden.
- Canadese whisky
Vrijwel alle Canadese whisky’s zijn blends. Een Canadese blend bestaat uit gemiddeld vijftien tot twintig whisky’s en deze moeten minimaal drie jaar rijpen. De smaak van een Canadese whisky is lichter, zoeter en fruitiger dan een Schotse whisky. Bij de productie is het toegestaan om tot 9,09% aan andere drank toe te voegen, zoals sherry of fruitwijn. Bijzonder wel.
Daarnaast word Canadese whisky vaak Rye Whisky genoemd, omdat er vroeger veel rogge gebruikt werd. Tot de dag van vandaag is het niet vastgelegd dat er per se rogge in de Canadese blends moet zitten, dus mja, dat is ook vrij apart.
- Japanse whisky
Begin twintigste eeuw heeft de Japanse whisky zich ontpopt. De Japanners hebben een diepgaand wetenschappelijk onderzoek naar de verschillende productiemethoden gedaan. Uitkomst: een whisky dat qua distillatie proces en stijl op de Schotse whisky lijkt met één groot verschil. De whisky wordt nooit van andere distilleerderijen gebruikt. Om dit te compenseren worden er meerdere typen whisky geproduceerd. Het graan hiervoor wordt voor het grootste deel geïmporteerd.
