Waar de Italianen sprezzatura, de kracht van het nonchalante, in de modewereld eigen hebben gemaakt, is er ook een natuurlijke variant: Trentino. De regio is ongerept, doch elegant, en combineert het klassieke bergbestaan met een flinke scheut Italiaanse stile.
Het is een lifestyle an sich. De rauwe Dolomieten voltrekken zich achter picturale dorpjes en hardwerkende, wat ingetogen boeren zorgen ervoor dat traditie het hoofdonderwerp van het gesprek blijft.
Het canvas Trentino
Eigenlijk is de regio een canvas dat beschilderd is met de schoonheid van natuur en levenskunst. We doken een aantal dagen in de gedragslijnen in de vallei van Trentino (Primiero and San Martino di Castrozza) en nemen je mee aan de hand van karakteristieke voorbeelden. We ervaren het (echte) La Dolce Vita-gevoel op eenzame hoogte, proeven bij lokale (familie)bedrijven, en helpen je met ongeschreven regels – die nu dus wél zijn opgeschreven.
La Dolce Vita op eenzame hoogte
Eigenlijk is het jammer dat de term La Dolce Vita zo uitgemolken wordt. In de basis is de boodschap roemrijk en hoort het leven daadwerkelijk zo gevierd te worden. Wat het nóg mooier maakt, is als dat ook nog op eenzame hoogtes gebeurt. In de Dolomieten, dus. Een dorpje als San Martino di Castrozza ademt de levensstijl en dat wordt kracht gezet als je de kabelbaan pakt richting Pale di San Martino. Het grootste bergmassief van de Dolomieten verleent zich om ontdekt te worden en om daarna te dienen als uitrustplaats met een onbeschrijfelijk uitzicht.
Nadat guide alpina Fabio ons mee op boevenpad nam, streken we neer bij de berghut Rifugio Rosetta. Hier omarm je de rust van de bergen met een goed glas wijn of pul bier in je hand. Dat is, volgens hun eigen geniale beschrijving, pure luxe, want ‘real luxury is an easy lifestyle.’ Die lijfspreuk onderstrepen ze aan de hand van voorbeelden:
- The Suite: een warm bed onder een sterrenhemel en wakker worden met zonsopkomst.
- The Luxury: vier muren, één dak en een heater tegen de regen en kou midden in de bergen.
- The Fitness Centre: de therapeutische voordelen van hiken en klimmen.
- The Animation Programm: praten met andere bergbeklimmers over het verleden, het heden en toekomstige avonturen.
- The Welness Centre: een berg, met frisse lucht, zon, stilte en een hemel vol met sterren.
Tekst gaat verder onder fotoserie.
Een ander aspect van de Italiaanse levensstijl, is dat ze goed op zichzelf letten. Een anekdote die we in Villa Welpsberg, het HQ van Paneveggio Natural Park, spotten, onderschrijft dat. De Dolomieten werden namelijk ontdekt door buitenstaanders, omdat locals niet de bergen in durfden. Daardoor staat de ontdekking van de bergen op naam van onder anderen Johan Ball (Dublin, 1867). Hetzelfde geldt voor de kust: daar waren ook buitenstaanders die daar als eerste ‘voet aan wal’ zetten. Oorspronkelijke bewoners vonden het te eng om zichzelf daar te nestelen. Die zekerheid willen Italianen nu nog: ze zijn superbang om ziek te worden. Als het twee druppels regent, zeggen ze: ‘Nee, wij blijven lekker binnen.’
Italiaanse drankjes
Verder hebben we het pure La Dolce Vita-gevoel serieus ervaren door het bestellen van een drankje, zoals een Aperol Spritz. Het laat soms zo’n 14 minuten op zich wachten, maar als-ie er is, is-ie er. In volle glorie. Het staat voor €4 voor je neus, de zon schijnt op je voorhoofd, de bergen bevinden zich op de achtergrond. Naast je oranje Instagramwaaedige cocktail wordt een bakje chips, twee stokbroodjes met visspread en een bakje olijven met prikkers geserveerd. €4. Dan is een rondje voor je mede-journalisten geen Tikkie-materiaal meer.
Trentodoc
Aah, een bubbeltje onder een golvende Italiaanse vlag in een zijstraatje van het plein waar de kerk als centraal punt fungeert. Een prossec…. Stop de persen, per favore. In Trentino is Trentodoc de baas. De sparkling wine from the mountains heeft zijn eigen klassieke methode (check ’t hier) en is een vak apart. De hoogte en variatie in klimaat zijn dé ingrediënten die nodig zijn om deze mousserende wijn te maken, en zijn net zo belangrijk als de hand van de wijnmaker.
Het is Trentino’s mousserende trots. De wijn verovert niet alleen F1-podia, maar ook je hart na een motorrit, geeft je een ‘aaah-gevoel’ na een hike of is als aperitief hét startsignaal voor een lange avond tafelen.
Lokale bedrijvigheid
Dat Italianen familiemensen en traditioneel zijn, staat in de hemel geschreven. Familie en usances zijn ook in Trentino eerder de regel dan uitzondering. Twee geniale voorbeelden tijdens onze trip bevestigen dat beeldschetsend.
Agriturismo Dalaip Del Pape
Een family business pur sang: een restaurant, hotel, paardenmanege en educatieve boerderij in één. Er zijn drie verschillende generaties actief, met elk een eigen expertise. Die ‘ouwe’ doet de klusjes, de middelste generatie zorgt voor het eten en drinken (zoals huisgemaakt speck met een trentodoc of een lokaal Bionoc-biertje) en de jongste generaties neemt je op sleeptouw tijdens de paardrijtour.
Paardrijden in de Dolomieten. Dat is jezelf een paar keer knijpen of het wel echt is, hoor. Terwijl de spitse bergtoppen tussen de bospaden door verschijnen als een ansichtkaart, hobbel je op een rustig tempo ernaartoe. Een rustig tempo voor ons, want we zijn beginners. Het is een totaal andere belevenis dan een gewone hike of benenstrekmomentje tijdens een roatrip.
Na het paardrijden is het tijd voor het eten van eigen bodem. Huisgemaakt spek van varkens die zelf zijn gehouden verschijnt met tal van andere hapjes op een borrelplank voor ons. Ernaast staan maïswafels, terwijl we op maïsveld zelf kijken, en Bionoc-biertjes uitgestald. Laatstgenoemde is een lokale en prijswinnende bierbrouwerij, waarvoor Agriturismo Dalaip Del Pape ook ingrediënten aanlevert.
Even later verschijnen ook gerechten als tagliatelle alle ortiche (brandnetel) met een boter van Malga di Primiero (een bergkaas – daarover later meer) en ricotta. Over water in de mond gesproken…
Kaasproeverij van Caseificio Primiero
Kaas hoort bij Trentino. En andersom. Daarom maakten we ook een smaakvolle tussenstop bij Al Volt Formaggeria. De kaasgelegenheid is eigendom van zuivelmaker Caseificio Primiero. Lang, lang geleden was er één zuivelmaker in de regio, nu zijn er 45 families die mensen in Trentino (en ver daarbuiten) blij maken met onder andere kazen. Er gaat geen dag voorbij dat ze níet op de boerderij werken.
Al Volt Formaggeria is gevestigd in een oude bierbrouwerij en dat is te zien – en proeven. Nog steeds worden hier de kazen gekoppeld aan de bieren, al is het nog steeds een waar genoegen om aan een wijntje bij de kaas te nippen. Op ons bordje krijgen we vier kazen (van jong naar oud) die we gaan beproeven:
- Dolomiti ai fiori (30 dagen gerijpt)
- Primiero Fresco (2 tot 3 maanden gerijpt)
- Primiero Stagionato (7 tot 8 maanden gerijpt)
- Trentingrana (12 tot 18 maanden gerijpt)
Omdat volgende eigenaar de kazen moeten spreken, krijgen we een droge witte wijn ingeschonken. Het is een mix van Müllerthal-wijn en een Pinot Grigio, waar niet veel aan toe is gevoegd. Dit omdat veel wijnen uit Trentino op smaak zijn gebracht en dat komt een kaassmaaktest niet ten goede.
De jongste van het stel, de Dolomiti ai fiori, is niet zo streng. Lokale bloemen en kruiden geven de kaas een zoete, wat gebloemde smaak. Het tweede stukje zuivel, de Primiero Fresco, is gemaakt van rauwe melk en krijgt zijn smaak doordat de koeien ook de lokale kruiden eten. En ook de Primiero Stagionato is gemaakt van rauwe melk van koeien die in bergweiden grazen, maar is minimaal zes maanden gerijpt.
De beste koe van stal, de Trentingrana, moet aan veel regels voldoen. Zo mogen de koeien alleen manzini (geperst gras) eten en moet het volledig vrij zijn van toevoegingen. De Trentingrana voor ons neus is 12 tot 18 maanden gerijpt, maar ze zijn aan het experimenteren met de kaas 36 maanden laten rijpen. Nog even geduld dus…
We vragen aan onze tafelgast wat zijn favoriet is, en hij komt op de proppen met de Primiero Stagionato da latte di Malga. Jep, de kaas waar de boter van was gemaakt bij Agriturismo Dalaip Del Pape. Voor deze kaas eten de koeien bloemen in de zomer, en daardoor krijgt de kaas zijn gele kleur. Daardoor is de Primiero Stagionato da latte di Malga ook niet altijd beschikbaar, maar van van de winter tot de volgende zomer. Zijn sterke smaak is te danken aan de talrijke essenties van de alpenweiden.
Twee ongeschreven regels, opgeschreven
Waar de Schotten, ondanks de vele regels, bijvoorbeeld ongeschreven whisky-restricties graag laten varen, zijn de Italianen nog steeds apetrots trots op hun gedragsregels. In Schotland vinden ze het oké als je whisky met ijs drinkt, als jij dat lekker vindt. Of als je een 42 jaar oude single malt mixt in een cocktail. Ze zouden het zelf niet snel doen, dat terzijde, maar als jij daar gelukkig van wordt: doen.
De Italianen willen nog wel eens wat noten op zang componeren als er iets níet volgens boekje gaat. Twee aspecten kwamen nadrukkelijk naar voren op deze reis, en die hebben we opgeschreven voor je. En nee, de alom bekende cappuccinoregel vind je hier niet terug. Die weet je inmiddels wel.
Wijn bij pizza
Naast activiteiten als paardrijden en een bare-footwandeling (wie had dat ooit gedacht), zochten we ook een bekendere plaats op: een pizzeria. Met de traditionele architectuur op de achtergrond en hardwerkende bakkers binnen, laten we ons adviseren. Er staan veel lokale pizza’s op het menu en ook de Bionoc-biertjes staan weer op de kaart. Toch kriebelt het bij ons Nederlanders: bij het eten pakken we een mooie glas wijn, óók bij pizza. Jenni van Trentino Marketing kijkt me met grote, bruine ogen aan: ‘Wijn? Bij pizza?!’ Dat heb ik nog nooit meegemaakt. Hier wordt bij pizza bier gedronken.’
Het is duidelijk. Dat hoort niet. Toch apart, want Instagrams algoritme laat vaak nonchalant genomen foto’s zien van pizzadozen met glazen rode wijn op het strand, geschoten met zonsonderdang om eigenlijk de kracht van het niet-perfecte plaatje te vieren. Daar is-ie weer: sprezzatura. Enfin, volgens de Italiaanse Jenni kan het dus echt niet. Daarin krijgt ze overigens ook bijval van culinair journalist Onno Kleyn.
Neemt niet weg dat er gewoon wijn wordt besteld en ook zij eraan moet geloven. De serveerster schenkt de wijn in haar glas en ze mompelt zacht: ‘Zo, dit is dus de eerste keer.’
Südtirol
Er is een belangrijk puntje om te houden als je in Noord-Italië bent. Trentino en Südtirol liggen in dezelfde regio, maar het zijn twee autonome provincies, met ieder zijn eigen wil. Südtirol is meer Duits/Oostenrijks, Trentino meer Italiaans. In Zuid-Tirol draait alles om perfectionisme, in Trentino wat minder. Eigenlijk is de laatstgenoemde dus een soort Zwitserland – de gulden middenweg. Niet alleen qua natuur, maar ook qua levensopvatting. Het is er niet zo chaotisch als in het zuiden, maar ook niet zo punctueel als de buren. En als je daar nóg meer info over wil hebben, check dan de site van Visit Trentino. Plus: laat je nog inspireren door onze fotoserie:
